بازخوانی اسلامی از مدل محیط-رفتار راپاپورت در سازمان فضایی خانه و تحقق سنجی آن در طرح

سازمان فضایی خانه‌ها در خلال تحولات نوگرایی بیشترین تغییر را داشته است. این تغییر فرهنگ، در ساخت سازمان فضایی خانه در تغییر روابط اعضای خانواده نسبت به گذشته کاملاً قابل مشاهده است. دانشجویان در آموزش طراحی مسکن معمولاً با نظام متعارضی از روابط فضایی در خانه‌های گذشته و امروز مواجه می‌شوند و براساس سلیقه و آموزش‌های آزاد استادان، طرحی با تأکید بر ابعاد خلاقیت و زیبایی که حالتی آزاد و فردی دارد، پیشنهاد می‌دهند. هدف پژوهش، ارائه مدلی برای ایجاد رابطه بین محتوا و طراحی و تحقق‌سنجی آن، با تأکید بر عرصه‌بندی فضاهای درونی خانه برمبنای روابط خانواده در مکتب اسلام است. بدین‌منظور از مدل تحلیل محیط-رفتار راپاپورت بهره گرفته شد. شکل ایرانی-اسلامی مدل برمبنای روابط خانواده در اسلام صورت داده شد و با بهره‌گیری از روش استدلال منطقی و با نظرسنجی دلفی از متخصصان طراحی خانه، اعتبار یافته‌ها تأیید و مدل نهایی تنظیم گردید. سپس مدل فوق به‌عنوان ابزار آموزش طراحی سازمان فضایی خانه، برای دانشجویان سال دوم کارشناسی معماری در دو گروه آزمون و کنترل به‌کار گرفته شد. اگرچه سنجش تمامی طرح‌های دو گروه توسط مؤلفان صورت گرفت، بار دیگر توسط پنج متخصص طراحی خانه از نمونه آماری منتخبی از هر دو گروه، اعتبار نتایج تأیید گردید. نتایج تحقیق نشان می‌دهد گروه آزمون با درصد معناداری روابط فضایی داخلی خانه را نزدیک‌تر به آموزه‌های فرهنگ اسلامی طراحی نموده‌اند و این در حالی ‌است که از بعد خلاقیت و زیبایی‌شناسی تفاوت معناداری بین دو گروه مشاهده نمی‌شود. بنابراین اگرچه زیبایی‌شناسی خانه مستقل از سازمان فضایی آن نیست، ولی با رعایت حساسیت‌های مدل باز هم می‌توان به آموزش صحیح نسبت به تحقق طرح مطلوب و همه‌جانبه از دانشجویان امیدواربود.